Tasarruf Oranları ve Toplumsal Ruh Hali

2015 Ağustos aı itibari ile Tasarruflarımız hızla yükseliyor... Çünkü 185 milyar USD'yi geçen DTH hesaplarımız kur farkı ile oldukça yükseldi. Yılbaşından bu güne 30 milyar Dolar üzerinde döviz hesaplarına yeni giriş oldu. Ve şu anda tasarruflarımız hızla yükseliyor.. Bu yazıyı bu son durumu göz önüne alarak okumanız çok anlamlı olacaktır... Tasarruf oranları – Toplumsal ruh hali Tasarruf oranlarının artması veya azalması ne derece finansal ve ekonomik kararlar ? Yoksa daha sosyolojik vey a sosyo-psikolojik etkiler mi ön planda ? Bu noktada tasarruf oranlarındaki artış ve azalışların faiz-para ilişkisinden çok toplumsal gelişmelere odaklı olduğu yönündeki bir kaç gözlemimi aktaracağım. Bunun için birkaç grafik üzerin ile tasarruf oranları konusunda ABD ‘deki (‘’personel saving’’) rakamının son 50 yıldaki değişimine bağlı birkaç not düşeceğim.

Grafikte gayet açık bir şekilde ABD’de tasarruf oranlarının 1975 yılından itibaren sistematik – ısrarlı ve bilinçli bir şekilde azaldığını görüyoruz. Bu trend önce 1987 yılında dip görürken aslında aynı gerçekleşen borsaların en büyük düşüşlerinden biri ile ‘’ tesadüfen denk’’ düşüyor.

1987 yılı ekim ayı kara pazartesi sonrası tasarruf oranları Körfez Savaşı dönemine kadar net bir artış gösteriyor. Dikkat çeken nokta 87 yılı başında dip yapan tasarruflar ani bir dönüş yaşarken ‘’ kara pazartesi’’ geliyor. Daha sonra ise körfez savaşı etkileri geçene kadar tasarruflarda bir disiplin görüyoruz. 93 seçimlerinden önce artış görürken , 93 seçimleinden Bill Clinton başkanlık dönemi ve uzun süreli bir tasarruflarda azalış trendi başlıyor. Burada ilginç nokta bu trendin Haziran 2001 ayına kadar devam etmesi ordan gelen tepkinin Eylül 2001 dibine götürmesi. ‘’toplumsal ruh hali’’ 1970’lerin ilk yarısı ABD için Vietnam savaşı ve petrol krizi sebebi ile oldukça berbat geçti. Öyleki bu arada Türkiye topraklarındaki Amerikan üslerine el koydu ve ABD üslerini kapattı . O tarihte Türkiye’de 21 adet ABD üssü bulunmaktaydı. Ancak nisan 1975 ayında Vietnam savaşı ABD için kötü sonuçlansada bitti , petrol krizi etkisini kaybetmeye başladı . ABD halkı artık rahat bir nefes almanın etkisi ile tasarruflarını tüketmeye başladı . Tam 33 yıl süren bir harcama …. Diğer tarafta Türkiye’deki tasarruf oranlarına baktığımızda çok karakteristik toplumsal dönüşüm ve değişimler ile tam bir paralellik içinde . Bu durum gayet normal .

Ayrıca faize olan tepkisi göz ardı edilebilir seviyelerde , burada reel veya nominal faizleride alsanız durum pek değişmiyor. Türkiye’de tasarruf oranları 1983 seçimlerinden sonra gerçek anlamda artış gösteriyor.

Tasarruf Oranlarında bir kaç karakteristik hareket görüyoruz : 1) 1983 -1988 arası net yükseliş 2) 1998 - 2003 arası net düşüş 3) 2008 krizi sonrası sert iniş 4) 2009 yılında tarihi diplerin teyidi Tabi burada ilginç olan nokta son 40 yılda tasarruf oranlarının en yüksek olduğu yılların bazıları kendi dönem- konjonktüründe ‘’ savurganlık ve lüks tüketimin patladığı - Türkiye’nin ‘’ çikita muz ‘’ ! ithalatı ile yıkıldığı ‘’ günler olarak atfedilmesi . Diğer bir grafikte ise Türkiye ile ABD arasındaki tasarruf oranı farkını görmektesiniz.

Burda 1975 ve 1985 yıllarında bir birine en çok yaklaşan fark 1989 ve 1999 yıllarında en açık zamanını yaşamış. Şu andaki durum en düşük seviyelerde olmasına rağmen en düşükten uzakta. ABD ve Türkiye ‘de benim elde ettiğim genel görüntü tasarruf konusunun zannedilenden biraz daha karışık olduğu. Toplumsal psikoloji çok etkin bir alan olarak karşımızda. Ekonomiyi ne kadar matematik ile yakınlaştırmaya çalışırsak sanki o kadar engel ile karşılaşıyoruz. Bu çalışmayı esas olarak sadece bir resim ve mesleki bir görüntü vermek üzerine hazırladım. Umarım akademisyenler ve konunun teorik uzmanları için bazı ip uçları taşır. Aytun Bilgin