Petrol Fiyatlarında 2014 sonrası yaşanan hareketin Türkiye’ye doğrudan ve dolaylı etkileri:
Türkiye petrol fiyatlarındaki sert düşüşü iki farklı açıdan yaşamaktadır.
Bunlardan ilki petrol fiyatlarında düşüşe sebep olan temel
talep eksikliği konusudur. Bu global büyümedeki yavaşlama ve ticaret
hacimlerindeki düşme ile birlikte Türkiye ekonomisini etkilemiştir.
İkinci etkisi ise yukarıda bahsettiğim konu ile ilgili olan
kısımdır yani sermaye piyasalarındaki daralma ile Türkiye’den çıkan
yatırımların TL değeri ve varlık fiyatları üzerinde oluşturduğu baskıdır.
2015 Yılında tüm dünyada 2008 yılından daha büyük miktarda
fon başta Çin olmak üzere gelişmekte olan piyasalardan çıkmıştır. Türkiye’den
de bu trende uygun olarak yaklaşık 40 milyar$’lık bir para çıkışı yaşanmıştır.
Türkiye bu petrol fiyatlarındaki çöküşten bir petrol ithalat
ülkesi olarak fiyat anlamında olumlu etkiler gördü.
Türkiye’nin petrol ithalatını günlük 550 bin varil olarak
kabul etmemiz mümkün. Yıllık 22 milyon ton kadar bir ithalatımız söz konusu.
Varil fiyatının 100 USD civarında olduğu durumlarda günlük
ham petrol ithalatımız 55 milyon USD olmuştur.
Petrol fiyatları 30 USD altına gelmiş olsa bile petrol
ithalatı vadeli kontratlar ile ortalamalar üzerinden düşünülmelidir ki 45 USD fiyat ortalamasına geldiğimizde günlük
faturamızdaki düşüş 30,25 milyon USD olur.
Bunun yıllık karşılığı sadece ham petrol olarak yıllık 11
milyar USD civarındadır. Fiyatların çökmeye başladığı 2014 yılı içinde 100 usd
üstündeki fiyatlara göre yaklaşık 3 milyar USD kadar bir fark oluşması muhtemeldir.
Bu toplamda ham petrol bazında 14 milyar USD’den fazla bir
ekonomik avantaj anlamına gelir. Tabi bununla birlikte doğal gaz ve petrol
ilişkili hammadde ve ürünler ithalatından elde edilen dolaylı etkilerde hesaba
katıldığından bu rakamın daha yüksek olacağını bu konuda spekülatif rakamların
telaffuzunun mümkün olduğunu belirtmek gerekir.
Ki petrol ve hammadde fiyatlarındaki hareketin Türkiye’ye
sadece fiyatlar üzerinden etkisinin 20 milyar USD üzerinde olması muhtemeldir.
Aşağıda bu etkinin TL üzerinde diğer para birimlerine
göreceli olarak olumlu etkisini görmekteyiz.
Bu olumlu etkinin tüketici fiyatlarına etkisi ise iki sebep dolayısı ile tam olarak mümkün olmadı.
2014 Yılında bir gazete röportajı ile petrol fiyatlarındaki
olası aşağı hareketin etkilerinden bahsetmiştim o görüşmeden birkaç paragraf
geçmek isterim ;
‘’Bilgin, son gelişmeleri şöyle yorumluyor:
"Belki de yüz
yılın değil, iki yüz yılın fırsatı... Tüm dünyada dezenflasyon bir süreç, düşük
faiz ve finansman yükü (en geniş cari açık dönemini en düşük faiz ile
geçiyoruz), sadece petrolde değil hemen birçok ham maddelerde düşen
fiyatlar. Kısaca enflasyon konusunda bu
kadar olumlu dışsal zemin gerçekten tarihi bir 'durum'. Ancak bu, şu anda sadece bir 'durum'. Bu durumun 'fırsata'' döndürülmesi
için gereken her şey tam olarak şimdi-şu an yapılmalı" diyerek başlıyor
tabloyu anlatmaya…’’
‘’Bir diğer dolaylı konu, Körfez ülkelerindeki olası bir
daralma oradan Türkiye'ye gelen finansman ve yatırımlar için olumlu sonuçlar
vermez.
Rusya-İran. Bu
ülkelerin petrol fiyatlarından dolayı girecekleri yeni ortamın Türkiye'ye
ekonomik etkilerinden çok siyasi etkileri önemli. Çünkü Rusya ambargo ve
petrol fiyatları sonrasında artık Türkiye ile ilişkileri daha ön sıralarda
tutacak. İran ise ertelenen görüşmeler ve geçen sene % 50'lere çıkan enflasyon
ve 60 milyar dolardan fazla yenileme yatırımına ihtiyaç duyan petrol sanayi
sorunlarının üzerine bir de petrol fiyatları travması ile karşı karşıya. Bu,
İran'ı ekonomik olarak oldukça sıkıştıracak kesin ama bu sıkışma siyaseten
neler getirecek bu Türkiye için önemli...’’
Bundan sonra Türkiye için yeni bir dönem başlıyor. Bu yeni
dönem enerji ithalatının Türkiye ekonomisinin ‘’ karar vericisi’’ olduğu
yapının son bulması için gerekenlerin yapılmasıdır.
Bu durumun hiçbir vakit
kaybına tahammülü yok. Dış ticaret hacminin
ve cari açığın enerji - petrol fiyatlarına , enflasyonun gıda fiyatlarına
bağlandığı ekonomik sıkışıklığın aşılması önümüzdeki dönem Türkiye’nin genel
görünümünü esastan değiştirecektir.